Stosowanie kar umownych w umowach o roboty budowlane (ale nie tylko) jest w zasadzie standardem. Natomiast pojawia się pytanie czy Twój kontrahent nakładając kary umowne powinien ograniczyć je w jakiś sposób czasowo? Tak aby np. kara umowna za dopuszczenie podwykonawcy do realizacji prac bez zgody generalnego wykonawcy nie była nałożona po upływie roku od zakończenia prac tego podwykonawcy.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 9 grudnia 2021 r. (sygn. akt  III CZP 16/21) rozstrzygając przedstawione mu zagadnienie prawne wskazał, że dopuszczalne jest zastrzeżenie kary umownej za zwłokę w postaci określonego procentu wynagrodzenia mownego za każdy dzień zwłoki, nawet jeżeli nie określono końcowego terminu naliczania kary ani jej kwoty maksymalnej. SN zwrócił uwagę, że dłużnik jest zobowiązany do tego, do czego zobowiązał się w umowie będącej źródłem stosunku prawnego. W związku z tym zawsze może przerwać okres naliczania kary umownej wykonując obowiązek, na wypadek niewykonania którego została ona zastrzeżona.

Co więcej Sąd wskazał, że strony w umowie powinny wprowadzić taki miernik jej wyliczenia, aby chodziło jedynie o dokonanie w przyszłości działania o charakterze arytmetycznym, bez konieczności ustalenia podstawy, od której będzie uzależniona wysokość kary umownej. W przeciwnym razie postanowienie umowne będzie nieważne jako sprzeczne z art. 483 § 1 k.c.

Uchwała oznacza, że strony umów mają dużą swobodę w zakresie kształtowania kar umownych – nie muszą one być: wyrażone w konkretnej kwocie (wystarczy możliwość ich ustalenia na podstawie klauzul umownych), ograniczone kwotowo i czasowo. Według SN wyrażona w art. 353(1) k.c. zasada swobody umów nakazuje przyjąć dopuszczalność uzgodnionych przez strony postanowień umowy, chyba że istnieją wyraźne racje wynikające z ustawy, właściwości stosunku lub zasad współżycia społecznego, które przemawiają przeciwko takiemu wnioskowi – w sprawach zawisłych przed SN nie dopatrzono się takich przesłanek.

Czym Uchwała Sądu Najwyższego dla Ciebie skutkuje?

Należy sprawdzić w dokumentach kontraktowych czy stosowane zapisy  dotyczące kary umownej są jasne, precyzyjne i zrozumiałe dla stron umowy, a także, czy umożliwiają jej matematyczne wyliczenie.

W razie wątpliwości w tym temacie zapraszam do kontaktu.

Autor: Mec. Ewelina Ładyga-Buczko